«Kolki kaštuje? Nu, kolki daście». Jakija prysmaki možna kupić «pa darozie»?
Daśviedčanyja vandroŭniki zaŭsiody zakładajuć u biudžet luboj aŭtamabilnaj pajezdki vydatki na pakupki: na prydarožnych rynačkach, jakija ŭźnikajuć uzdoŭž tras, časam možna nabyć toje, što nie kupiš bolš nidzie. Z nadychodam viasny prydarožnyja mini-rynki ažyvajuć. «Źviazda» ŭdakładniła, što i pačym možna zaraz kupić «pa darozie»?
Darečy, nie taki ŭžo prydarožny handal u našy dni niecyvilizavany. Niekalki hadoŭ tamu było pryniata rašeńnie ab arhanizacyi mini-rynkaŭ kala viosak, kab viaskoŭcy mahli pradavać liški sa svajho sadu-aharoda. Takich i było abstalavana dastatkova šmat (zvyš jak 250 tolki ŭ Minskaj vobłaści, bolš za 40 ź ich — kala mahistralnych i respublikanskich aŭtadaroh: vidavočna, što čym bolš ažyŭleny ruch pa trasie, tym bolš bojki handal).
Słovam, stychijny handal u našy dni praktyčna pierastaŭ być stychijnym. Viadoma, vosieńniu, padčas zboru ŭradžaju, impravizavanyja «pryłaŭki» z taburetak i skryń uźnikajuć navat na nievialikich darohach miascovaha značeńnia. I ŭsio ž na siońnia prydarožny handal u asnoŭnym pieramiaściŭsia na śpiecyjalna abstalavanyja handlovyja placoŭki — pryłaŭki pad naviesami. I heta, biezumoŭna, plus nie tolki dla tych, chto pradaje — jany abaronienyja ad vietru i apadkaŭ, ale i dla kiroŭcaŭ.
U minułyja hady Dziaržaŭtainśpiekcyja pastajanna papiaredžvała i tych, chto jedzie pa trasie, i tych, chto pradaje sielhaspradukcyju na jaje abočynie, ab niebiaśpiecy prydarožnaha handlu. Supracoŭniki DAI kazali, što ŭ patoku mašyn kiroŭcy pamianšajuć chutkaść i pierastrojvajucca na inšuju pałasu, adciahvajuć uvahu ad darohi, imknučysia razhledzieć, što pradajuć. Spyniŭšysia na supraćlehłym baku trasy, pierabiahajuć darohu ŭ nieŭstanoŭlenym miescy. Pradaŭcy časam ustaloŭvajuć pryłavak vielmi blizka da darohi, kab z akna mašyny lahčej było razhledzieć ich tavar. I ŭsio heta pravakuje mahčymaść DTZ.
Mienavita tamu naviesy z pryłaŭkami zvyčajna raźmieščanyja ŭ darožnych «kišeniach» — kiroŭca źjazdžaje z trasy, moža spakojna pryparkavacca i rabić pakupki, nie stvarajučy avaryjnuju situacyju.
«Ekajajki» pa čatyry piaćdziasiat
Na trasie R-28 prydarožny handal pačynajecca kiłamietraŭ praz 35—40 paśla MKAD. «Pieršyja łastaŭki» — za kiłamietr-dva da abstalavanaha mini-rynku — taburetki, vystaŭlenyja da darohi (jajki, jabłyki, kazinaje małako i tvaroh).
«U mianie dziasiatak jajek pa čatyry rubli, tam dalej pa piać buduć, — papiaredžvaje praz płot haspadynia. — Naohuł, ciapier jajki pa 5 rubloŭ usiudy pa vioscy pradajuć, prosta ŭ mianie apošni dziasiatak».
Jabłyki jana prapanuje i zusim zadarma: rubiel piaćdziasiat — piacilitrovaje viadzierca. Kaža, letam šmat narasło, zimoj dobra zachavalisia, «vaźmicie choć na sok!» Ale ŭ asnoŭnym za śviežyja jabłyki poźnich hatunkaŭ sa svajho sadu ciapier uzdoŭž daroh prosiać ad troch da piaci rubloŭ za viadzierca.
Haspadar impravizavanaha pryłaŭka praz dva damy ad jaje razvodzić rukami:
«Jajek siońnia ŭžo niama. Kupili. Pa čatyry piaćdziasiat addaŭ. Jajek zaŭsiody tolki dziasiatak vynošu na prodaž, heta ž nie ptuškafabryka. Tvaražok pakul nie pradaŭ — jon taksama zusim śviežy, pakaštujcie…»
Jajki na takich rynkach — zapatrabavany tavar, jaki raźbirajuć u pieršuju čarhu. Akazvajecca, luby, chto razvodzić kurej, lohka adroźnić «sapraŭdnaje» jajka ad fabryčnaha — i nie, nie pa najaŭnaści abo adsutnaści klajma na škarłupinie. I navat nie pa kolery žaŭtka — patrebnaj jaho jarkaści ŭ sučasnych umovach možna damahčysia na luboj ptuškafabrycy pry dapamozie dabavak da kambikormu.
Akazvajecca, u viaskovych «ekajaiek» škarłupina tančejšaja, čym u fabryčnych. Jana nie hładkaja, a šurpataja, i jajki ŭ dziasiatku — roznaha pamieru i koleru. Nu, a hałoŭnaje adroźnieńnie pieršych ad druhich — toje, što kury na «svabodnym vyhule» spažyvajuć naturalnuju ježu (travu, nasiakomych, ślimakoŭ) i atrymlivajuć karysnyja rečyvy, dziakujučy jakim i jajka stanovicca karysnym, skazaŭ surazmoŭca.
Zaraz jajki na mini-rynkach u deficycie. U naturalnych umovach utrymańnia kury dobra niasucca tolki ŭ ciopły čas. Uzimku, kab jajek było stolki ž, patrebny śpiecyjalny korm…
Ale zaraz budzie stanavicca ciaplej, i jajek na prodaž na mini-rynkach, adpaviedna, budzie ŭsio bolš. Ź minułaha hoda ceny na ich vyraśli na piaćdziasiat kapiejek—rubiel: u 2022-m dziasiatak zvyčajna addavali pa 4 rubli, raspaviali ludzi.
Kuplać jajki «z ruk», viadoma, navažvajecca nie kožny — całkam razumna dla spažyŭca bajacca salmanielozu, ad jakoha ty zastrachavany, kuplajučy jajki ŭ kramie. I ŭsio ž, kaža mužčyna, pakupnikoŭ zaŭsiody chapaje. I pra jajki jany pytajucca pastajanna.
«Zakatki dobra kuplajuć»
Uparadkavańnie prydarožnaha handlu paciahnuła za saboj i peŭny kantrol tavaru, vystaŭlenaha na prodaž. Tak, jaho «arhaničnaść» i «aŭtentyčnaść» ciapier pakupniku harantavanaja. Pieraprodaž na takich handlovych placoŭkach nie dapuskajecca.
Kab mieć prava handlavać na prydarožnych mini-rynkach, treba atrymać daviedku ŭ sielskim vykanaŭčym kamitecie ab tym, što vy — ułaśnik ziamielnaha ŭčastka. Pradstaŭniki sielvykankama fiksujuć, što na vašym učastku vy vyrablajecie tuju sielhaspradukcyju, liški jakoj i budziecie pradavać. Naprykład, što ŭ vas jość pčalnik, abo vy trymajecie parsiučkoŭ, abo vyroščvajecie bujaki…
Tak što na takich mini-rynkach vam nie prapanujuć toje, što ranicaj kupili na aptovym rynku — tolki toje, što vyraščana svaimi rukami. Inšymi słovami, toje, što ŭžyvaje i sam pradaviec, i jaho siamja.
Zrazumieła, kuplajučy «pa darozie», važna razumieć, što pradukty charčavańnia, jakija pradajucca ŭzdoŭž tras, nie prachodziać žorstkaha kantrolu jakaści i biaśpieki. U hrupie ryzyki — małočnyja pradukty, sała, miasa i kaŭbasy, jajki i, viadoma, chatnija zakatki. A jany na pačatku viasny — adzin z hałoŭnych tavaraŭ prydarožnaha handlu.
I pakul miedyki kateharyčna nie rajać nabyvać zakatki, jakija pradajuć u miescach stychijnaha handlu, u pradaŭcoŭ — svaja praŭda. Lekary kažuć, što takija «prysmaki» mohuć nadoŭha pakłaści ŭ balničnuju pałatu: u anaerobnych umovach ceły šerah patahiennych mikraarhanizmaŭ zdolnyja aktyŭna raźvivacca i vydzialać taksiny, jakija vyklikajuć atručeńnie.
Pradaŭcy na heta adznačajuć: maŭlaŭ, voś ža my, zaŭsiody tut, chaty našy pobač ź mini-rynkam, znajści nas lohka, kali što nie tak. I raz handlujem spakojna ŭžo nie pieršy hod i navat majem «pastajannych klijentaŭ», značyć, zakatki našy pakupniki jaduć i nachvalvajuć.
«Hatuju i na prodaž, i dla svajoj siamji adnolkava, — kaža piensijanierka, jakaja prapanuje zakatki na adnym z prydarožnych mini-rynkaŭ pad Maładziečnam. — My niasiom poŭnuju adkaznaść za svaju pradukcyju — moža, navat bolšuju, čym pradaŭcy na lubym minskim rynku abo ŭ kramie».
Ci možna zarabić na zakatkach u našy dni?
«Možna. Zakatki dobra kuplajuć, — raspaviadaje Natalla (jana handluje na prydarožnym rynku na trasie R-28). — Było 115 słoikaŭ ahurkoŭ, ciapier užo dva słoički ŭsiaho zastałosia, astatnija za zimu pradała. U miesiac bolš za 100—150 rubloŭ na zakatkach možna zarabić. Kali stavić uvosień, jak ja, dźvie tysiačy słoikaŭ… Tamatny sok vielmi dobra idzie, marynavanyja pamidory, ahurki».
Asartymient zakatak — leča, sałat, samych roznych adžyk i salanak, hrybnych asarci — na prydarožnym rynku na vyjeździe ź siała Krasnaje sapraŭdy nadzvyčajny. U siarednim za paŭlitrovy słoičak tut prosiać 5—6 rubloŭ.
Vielmi šmat vareńnia — z malin (lasnych i sadovych), višań, čarnic, bruśnic, kłubnic, śliŭ…
«Učora zajazdžała žančyna, niekalki słoikaŭ ślivavaha vareńnia kupiła, siońnia ŭziaŭ z zapasam», — dzielicca pradaviec.
Samaja «składanaja» i darahaja zakatka zvyčajna nie pieravyšaje pa canie 7—8 rubloŭ. Trochlitrovaja banka višniovaha kampotu, praŭda, abydziecca pakupniku ŭ dziasiatku.
«Možna było b i tańniej addać, ale trochlitrovy słoik kaštuje 3 rubli, — kaža žančyna za pryłaŭkam. — Była b u vas banka naŭzamien, addała b kampocik pa siem rubloŭ. Navat pa šeść…»
Darahoŭla tary ŭpłyvaje i na košt kisłaj kapusty — pradaŭcy kažuć, sastupili b viadzierca za try, ale samo viadzierca kaštuje paŭtara rubla, tak što addajuć pa čatyry.
Kapusta, darečy, u kožnaha pradaŭca — pa ŭłasnym firmovym recepcie. I — sa svajho aharoda.
Paŭlitrovy słoičak marynavanaha ščaŭja — dzie try, a dzie čatyry rubli. Stolki ž — pałova litra marynavanych padzialonak. Lisički buduć daražejšymi — u siarednim 5—6 rubloŭ za paŭlitrovy słoik.
U vas tavar, u nas kupiec
Što jašče ŭ asartymiencie? Ź cikavaha, naprykład, — pieratopleny śviny tłušč. Toj samy smalec, za jaki siońnia vystupajuć dyjetołahi ŭ procivahu zvykłamu dla haradžanina smažańniu na alei (imi lepš sałaty zapraŭlać). Uspaminaju, jak kiraŭnik Hildyi kucharaŭ Biełarusi raspaviadaŭ, što lubić hatavać na smalcy (dyk voś, akazvajecca, jak hety smalec vyhladaje: biełaśniežny i biez pachu) — maŭlaŭ, heta zdarovy i karysny pradukt, i nijakich kancerahienaŭ pry nahravańni.
«Ja taksama zaŭsiody na smalcy hatuju», — zaŭvažaje pradaviec Vasil Ivanavič.
Smalec jon prapanuje za ŭsio tyja ž 5 rubloŭ — paŭlitrovy słoik.
Samy darahi pradukt na jaho pryłaŭku (i ŭ cełym na prydarožnym rynku), napeŭna, miod — 20 rubloŭ za litr.
«Heta majski, a heta — lipieński zbor. Adrazu ź miedahonki liŭsia ŭ słoik, tamu — bačycie? — fruktoza vystupiła. Jon nie hreŭsia, nijak nie apracoŭvaŭsia — samy sapraŭdny, karysny miod», — tłumačyć surazmoŭca.
Pryciahvajuć uvahu pryhožyja, važkija załatyja i fijaletavyja źviazki cybuli — ich chočacca kupić navat prosta jak upryhažeńnie dla kuchni. Adzin taki źviazak «zaciahvaje» na 2—3 kh.
«A jašče ŭ mianie vielmi šmat roznaha časnaku. Voś hety — jaravy. A voś sušany. Kali pieramałoć jaho ŭ kavamołcy i dadać u miaska abo kaŭbasku — vodar prosta nadzvyčajny!» — raspaviadaje Vasil Ivanavič.
Važki miašok marožanaha harbuza, vyčyščanaha i parezanaha kubikami, abydziecca pakupniku ŭ 2 rubli.
Nu, a sušanyja jabłyki i hrušy (apošnija chrabuściać i padobnyja da čypsaŭ) vam ščodra nasypluć u padstaŭlenyja koŭšykam ruki — sprabujcie!
«Kolki kaštuje sušanaja hruša? A ja nie viedaju, — uśmichajecca žančyna za pryłaŭkam. — Nu, kolki daście…»
U budni ruch na darozie ažyŭleny: spyniajucca kala pryłaŭkaŭ i dalnabojščyki, i pieršyja dačniki, jakija vyrašyli naviedać svaje «sotki» paśla zimy, i naohuł usie, čyj šlach lažyć u bok Vilejki i Naračy abo adtul — u Minsk.
Na takich mini-rynkach pradaŭcy nie abviešvajuć i nie abličvajuć, a pakupniki nie aścierahajucca, što «dobraje pakładuć tolki źvierchu» — naadvarot, tut usio trymajecca na daviery. Heta rynak u svaim pieršapačatkovym vyhladzie: u vas tavar, u nas kupiec.
U pradaŭcoŭ vahaŭ abo biaźmiena čaściakom i zusim niama, usio mierajecca «na voka», viadziercami i słoikami. Dy i ceny, pahadziciesia, nievysokija, asabliva kali ŭjavić, kolki pracy ŭkładziena, kab usio heta vyraścić i pryhatavać.
Tym bolš što tarhavacca na takich rynkach, jak na ŭschodnim bazary, nie zabaraniajecca i navat vitajecca. Tamu što adna z hałoŭnych funkcyj prydarožnaha handlu — čałaviečyja znosiny, mahčymaść ź niekim parazmaŭlać.
«My ŭsie ludzi pažyłyja, vy bačycie. Mnie 68, joj — 80, dalej vuń — 65. Sumna ŭvieś čas siadzieć pierad televizaram. A tut my i pahavaryć možam, i na ludziej pahladzieć», — uśmichajecca piensijanierka za pryłaŭkam.
Reč u tym (tłumačyć surazmoŭnica), što, kali lehčy i ničoha nie rabić, tak i zastaniecca tolki pamierci. Nie, treba žyć, pracavać, i heta — sakret daŭhalećcia, upeŭniena jana. I da taho ž, «chiba ž takoje ŭ kramie kupiš? Tut tolki naturalnyja pradukty, nijakaj chimii!»
U razmovu ŭstupajuć achvotna, «skinuć canu» lohka zhadžajucca, a ŭpadabanamu pakupniku jašče i daduć što-niebudź u dadatak biaspłatna pakaštavać. Nie zadajučysia pytańniem, ci vierniecca jon jašče kali-niebudź da hetych pryłaŭkaŭ.
Handlujuć ciapier na prydarožnych rynkach, zrazumieła, i viaskovym praduktam numar adzin — sałam. «Biełym» i ź miasnymi prasłojkami. A taksama «palcam pchanaj» kaŭbaskaj — adnym z brendaŭ sapraŭdnaj biełaruskaj kuchni. Pa jaje darohu siudy prakłali ŭžo mnohija minčanie, raskazali pradaŭcy.
Sała na minskich rynkach bje ŭsie rekordy — u studzieni cana dachodziła až da 32—33 rubloŭ za kiłahram. Natalla trymaje parsiučkoŭ sama. I canu moža vystaŭlać lubuju. Sała pradaje pa 24 rubli za kiło, vendžanaje — pa 26 rubloŭ.
«A kaŭbasku ŭsiu razabrali. I palandvičku taksama ŭžo ŭsiu siońnia pradała. Dy vy sprabujcie», — i jana ščodra adrazaje łustu sapraŭdy vielmi smačnaha sała.
Natalla raspaviadaje, što, akramia parsiučkoŭ, trymaje byčkoŭ, brojlernych kurej, trusoŭ.
— Jak ža vy ŭsio paśpiavajecie: i haspadarka takaja vialikaja, i sad-aharod, i zakatki, i na rynku stajać? Tym bolš ciapier užo mała chto ŭ vioskach haspadarku trymaje…
— Napeŭna, pryvykła pracavać… Mnie pašancavała: pobač muž i syn, usio robim razam. Muž pracavaŭ dalnabojščykam. U adzin dzień usio abarvałasia: staŭ invalidam pieršaj hrupy. Kaža, što ž zaraz rabić, harełku pić? I zaniaŭsia haspadarkaj. Ja vyjšła na piensiju: u krasaviku budzie ŭžo hod, jak nie pracuju. Unukaŭ u nas pakul niama: dačka niadaŭna vyjšła zamuž (jana žyvie ŭ horadzie), syn jašče nie ažaniŭsia. Tak što času na ŭsio chapaje, i pracoŭnych ruk taksama. Letaś pasadzili 100 kustoŭ bujakoŭ — syn vyrašyŭ, što heta cikava i pierśpiektyŭna. Tak što sa mnoj blizkija ludzi, hatovyja padtrymać i dapamahčy. I sumavać na piensii niama kali.
Ciapier čytajuć
Jak skłaŭsia los vypusknikoŭ, jakimi žurfak hanaryŭsia 10 hadoŭ tamu? Historyja adnaho ŭračystaha kałaža26
Kamientary
Jajki, darečy, biessaromna pierapradajuć ledź nie ŭsie, tut lepš nie mieć iluzij
nu na ptuška-fabrykach jon mnie budzie niešta kazać...
nu mo ŭ vas kaniečnie nie tak )